Περί Πόθων κάτω από τις λεύκες λόγος ή Let’s talk about Desire under the elms

Πόθοι κάτω από τις λεύκες… Πςςςς! Πόσο ερωτιάρικος τίτλος; Τι παθιασμένη ιστορία; Άντε μετά να φτουρίσουν οι Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρι μπροστά σε τέτοια ιστορία. Θες κυρά μου να γράψεις μια παθιασμένη ερωτική ιστορία; Άσε τα άρλεκιν και τα Twilight και διάβασε Ευγένιο Ο’Νηλ. Εκεί να δεις πόθους, έρωτες, μυστικά, ερωτικά τρίγωνα, οιδιπόδεια συμπλέγματα, άγρια ένστικτα και άλλα τέτοια που θα άφηναν άυπνο τον κάθε Φρόυντ και τον κάθε Γιουνγκ.

 Έτσι, κυρίες και κύριοι, με το έργο «Πόθοι κάτω από τις Λεύκες» συνεχίζουμε την αναφορά μας στο αμερικάνικο θέατρο. Αυτή την φορά, όμως, έχουμε στα χέρια μας τον κύριο Ευγένιο Ο’Νηλ, ο οποίος, όπως κάθε συγγραφέας, ήταν αλκοολικός και καταθλιψάκιας. Διότι, πώς ει δυνατόν να είσαι συγγραφέας- τουλάχιστον θεάτρου- και να μην έχεις, βρε παιδί μου, έναν εθισμό, μια-δυο απόπειρες αυτοκτονίας και μια τραγική οικογενειακή ιστορία; Ε;

Δεν περνάς αλλιώς τις εξετάσεις ανώτατης συγγραφικής, πώς να το κάνουμε; Έτσι, λοιπόν, και ο μπάρμπα- Ο’Νηλ, και σε οικοτροφείο μεγάλωσε και το αλκοόλ το κατέβαζε σαν γαλατάκι και τρεις γάμους έκανε και τα παιδιά του αυτοκτόνησαν και η τρίτη γυναίκα του εθίστηκε στα ηρεμιστικά. Μια τυπική αμερικάνικη οικογένεια.

Ωστόσο, ο θείος Ο’Νηλ, επειδή ήταν  ταλεντάρα, πήρε όλο τον πόνο και την πικρία του για τη ζωή και δημιούργησε έργα που κάθε Κορίννα η αγριόγατα και κάθε Kara sevda, θα ζήλευαν να έχουν για μπαμπά τους. Και λέμε ότι ήταν ταλεντάρα διότι η μεγάλη αυτή μορφή, πήρε ελληνικούς μύθους και με φόντο την Αμερική στις αρχές του 20^ου αιώνα, δημιούργησε αυτό που οι κριτικοί ονομάζουν American tragedy σε αντιπαραβολή με τον όρο Greek tragedy. Η μορφάρα αυτή, δηλαδή, έχοντα διαβάσει αρχαίους κλασσικούς, υιοθέτησε χαρακτηριστικά πλοκής ελληνικής τραγωδίας, τα ανέμειξε με στοιχεία ψυχανάλυσης και με όλα αυτά μαζί πλαισίωσε το πρότυπο της αμερικανικής οικογένειας του τότε. Γιατί, κατά βάθος, ο μπαρμπα- Ευγένιος στα έργα του αναζητά απαντήσεις στο ερώτημα «τι είναι οικογένεια;» και «πώς ζει κάποιος μέσα σε μια οικογένεια». Εμ, ψυχολόγο ήθελε και αυτός όπως όλοι μας.

Πάμε, όμως, την υπόθεση του έργου μας, η οποία είναι εμπνευσμένη από την τραγωδία του Ευρυπίδη Ιππόλυτος: Σε μία αγροικία της Νέας Αγγλίας, ζει ο Εφραίμ Κάμποτ μαζί με τους τρεις γιούς του, τον Συμεών, τον Πέτρο και τον Ήμπεν. Οι δύο μεγάλοι του γιοι, ηλικίας 39 και 37 αντίστοιχα, είναι από τον πρώτο του γάμο και ο Ήμπεν, ηλικίας 25 ετών, από το δεύτερο. Ωστόσο οι γιοί δεν έχουν καλές σχέσεις με τον πατέρα τους και επιθυμούν να πεθάνει για να κληρονομήσουν το κτήμα του. Ο Ήμπεν, μάλιστα, τον μισεί γιατί θεωρεί ότι επέβαλε στη μητέρα του μια ζωή που εκείνη δεν άντεξε και για αυτό πέθανε. Ο Ήμπεν, επίσης, υποστηρίζει ότι το κτήμα ανήκει δικαιωματικά μόνο σε αυτόν γιατί ήταν προίκα της μητέρας του. Έτσι, από τις πρώτες, κιόλας σκηνές, δίνει στα αδέρφια του χρήματα για να φύγουν στην Καλιφόρνια με αντάλλαγμα τα μερίδιά τους στο κτήμα. Από την άλλη πλευρά, ο Εφραίμ θεωρεί τους γιούς του ανάξιούς του και προτιμά να βάλει φωτιά στο κτήμα και στο σπίτι όταν πεθάνει, παρά να τους το αφήσει κληρονομιά. Παρουσιάζεται ως βασανιστής της οικογένειας του, αφού τους έχει καταδικάσει όλους να δουλεύουν για αυτόν. OOOh fuck! Το έργο δεν έχει ξεκινήσει ακόμα και έχουμε ήδη daddy issues στη σκηνή. Τι πάρτυ συμπλεγμάτων και συνδρόμων πρόκειται να ακολουθήσει!

Αφού φύγουν για την Καλιφόρνια ο Συμεών και ο Πέτρος, στην οικογένεια θα προστεθεί η Άμπυ, η νέα γυναίκα του Εφραίμ, 35 χρονών, η οποία το μόνο που επιδιώκει είναι ένα κτήμα δικό της.  Έλα, όμως, που υπολογίζει χωρίς τον ξενοδόχο. Ερωτεύεται τον ‘Ημπεν και αυτός εκείνη! Και να μην φανερώνεται ο ένας στον άλλο γιατί είναι εχθροί, αφού θέλει ο καθένας το κτήμα για τον εαυτό του. Και δώστου οι καυγάδες και δώστου οι τσακωμοί μέχρι που τελικά, επειδή ο έρωτας είναι μπελαλίδικο συναίσθημα και τριβελίζει το μυαλό των ανθρώπων, τα δύο πιτσουνάκια γίνονται εραστές και αποκτούν μια άλλη σχέση «μαμάς- παιδιού», πιο ακατάλληλη, if you know what I mean.  Α ρε μούτρο Φρόυντ, πόσες σαμπάνιες άνοιξες το βράδυ που έκανε πρεμιέρα το έργο; Anyway, η Άμπυ μένει έγκυος από τον Ήμπεν αλλά ο Εφραίμ νομίζει ότι είναι δικό του. Το βράδυ που γιορτάζουν τη γέννηση του παιδιού, ξεσπάει καυγάς ανάμεσα στον πατέρα και τον γιό με τον Εφραίμ να ξεκαθαρίζει στον Ήμπεν ότι το κτήμα ανήκει στην Άμπυ γιατί του έκανε γιο. Αχ βρε κατακαημένε Εφραίμ εσύ να νομίζεις ότι έχεις γιο ενώ έχεις εγγονό! Τι να κάνουμε, όμως, αυτά συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες! Θυμωμένος ο Ήμπεν θεωρεί ότι η Άμπυ δεν τον αγάπησε ποτέ παρά μόνο ήθελε το κτήμα και της δηλώνει ότι θα φύγει μακριά της. Η Άμπυ στην απελπισία της, για να ξενακερδίσει την αγάπη του Ήμπεν ακολουθεί- τι πιο φυσικό- το παράδειγμα μίας άλλης μεγάλης μορφής, της Μήδειας: σκοτώνει το παιδί της. Μπράβο κορίτσι μου! Έτσι κερδίζεις την καρδιά ενός άντρα! Ο Ήμπεν, προφανώς, οργίζεται και την καταδίδει στην αστυνομία. Τελευταία στιγμή, όμως, καταλαβαίνει ότι την αγαπάει πραγματικά -τώρα θυμήθηκε και αυτός!-και επιδιώκει να μοιραστεί μαζί της την κατηγορία για φόνο. Το έργο τελειώνει με το ζευγάρι να φεύγει μαζί για τη φυλακή και το γέρο-Εφραίμ να μένει μόνος του στο άδειο σπίτι.

Το τραγικό στο συγκεκριμένο έργο είναι ένα: η απληστία των ηρώων και αδυναμία τους να καταλάβουν ότι αυτή τους προκαλεί τη δυστυχία. Η απληστία έχει κάνει τον Εφραίμ Κάμποτ σκληρό σύζυγο και πατέρα, ο οποίος περνά περισσότερο χρόνο με τη γη και τα ζώα παρά με τους ανθρώπους. Η απληστία δεν αφήνει τον Ήμπεν να παραδεχτεί τα συναισθήματά του στην Άμπυ και να φύγουν από τον τόπο αυτό. Η απληστία οδηγεί την Άμπυ να παντρευτεί τον Εφραίμ και μην αποκαλύπτει τον πατέρα του παιδιού. Η απληστία οδηγεί τους ήρωες στη μοναξιά. Η απληστία καταστρέφει όλους τους οικογενειακούς και συναισθηματικούς δεσμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλο το έργο ο συγγραφέας δίνει την εικόνα ενός υπέροχου ουρανού, είτε όταν βασιλεύει και ανατέλλει ο ήλιος, είτε όταν βγαίνουν τα άστρα, που κανένας από τους ήρωες δεν παρατηρεί πραγματικά. Είναι τόσο κοντόφθαλμοι που παρατηρούν μόνο ό,τι υπάρχει στο κτήμα. «Ωραία δεν είναι;», θα ρωτήσει ο Εφραίμ τον Ήμπεν εννοώντας τα άστρα στον ουρανό, «Να μα την πίστη μου, είναι ωραίο κτήμα», θα απαντήσει ο Ήμπεν που αδιαφορεί για τον ουρανό και είναι παραδομένος στην υλικη ομορφιά. Μόνο, στο τέλος, όταν το ζευγάρι έχει αποτινάξει το αίσθημα της απληστίας και αγαπημένοι μαζί δέχονται τη μοίρα της φυλακής θα σηκώσουν τα μάτια στον ουρανό. «Χριστέ μου! Τι ομορφιά!» θα πει ο Ήμπεν και θα συμφωνήσει μαζί του η ‘Αμπυ. «Μπράβο παίδες! Έπρεπε να σκοτώσετε το παιδί σας για να σηκώσετε λίγο τα ματάκια σας» θα πω και εγώ, χωρίς, όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν τους καταλαβαίνω. Άλλωστε, πόσοι από μας σηκώνουν τα ματάκια τους να δουν την ομορφιά του ουρανού; Μόνο οι τρελοί και οι ζωγράφοι.